قرارداد یکی از مهمترین مسائل در دنیای کسب و کار امروز است و انواع متفاوتی دارد. هر یک از قراردادها بسته به نوع فعالیت مربوط به آن دارای ویژگی‌های خاصی بوده که لازم است افراد حاضر در بازار کار از آن اطلاع داشته باشند. در این مقاله به بررسی انواع مختلف قرارداد کار می پردازیم.

قرارداد کار چیست؟

بر اساس ماده ۷ قانون کار جمهوری اسلامی ایران، "قرارداد کار عبارت است از قرارداد کتبی یا شفاهی که به موجب آن کارگر در قبال دریافت حق‌السعی، کاری را برای مدت موقت یا مدت غیر‌موقت برای کارفرما انجام می‌دهد".

مطابق ماده ۲ این قانون "کارگر کسی است که به هر عنوان در مقابل دریافت حق السعی اعم از مزد، حقوق، سهم سود و سایر مزایا به درخواست کارفرما کار می‌کند".

از سوی دیگر نیز “کارفرما شخصی حقیقی یا حقوقی بوده که کارگر به درخواست او و در مقابل دریافت حق السعی برای او کار می‌کند.”

پس از توافق کارمند و کارفرما قراردادی با عنوان قرارداد کار فی ما بین آنها منعقد می‌گردد.

قرارداد کاری که بین کارگر و کارفرما تنظیم و سپس به امضا طرفین می‌رسد در واقع حوزه کاری و دیگر مسائل مهم مربوط به فعالیت را مشخص می‌کند.

قرارداد کار را می‌توان یک نوع سند رسمی به حساب آورد که رضایت خاطری را بین کارگر و کارفرما ایجاد می‌کند.

شرایط قرارداد کار چیست؟

اولین ویژگی قرارداد کار همانند همه قراردادها این است که 2 طرف دارد. یک طرف آن کارفرما و طرف دیگر کارگر یا هر عنوانی که انجام کار را بر عهده دارد.

در قرارداد کار باید تمام مواردی که برای کارگر و کارفرما مهم و حیاتی است عنوان شود، از میزان دستمزد و وضعیت بیمه گرفته تا تعیین ساعت کاری، شرح وظایف و ...

بسته به نوع فعالیت، شغل و همچنین تمایل کارگر و کارفرما، انواع مختلفی قراردادکار وجود دارد که در این مقاله به آن ها می پردازیم.

 انواع قرارداد کار

قرارداد کار به طور معمول بر حسب مدت زمان و نوع کار توافق شده دسته بندی می‌شود.

1. قرارداد کار دائم

در این نوع قراداد زمانی برای پایان کار وجود ندارد و به آن قرارداد از نوع دائمی گفته می‌شود.

قرارداد کار در این حالت برای مدت نامحدود و غیر موقتی بین طرفین تنظیم و امضا می‌شود.

قرارداد کار دائم از بهترین نوع قرارداد برای کارگران بوده که فواید زیادی برای آنها به همراه دارد و امنیت شغلی آنها را به مخاطره نمی‌اندازد.

تعریف قانون نیز به این صورت است که طبق تبصره 2 ماده 7 قانون کار: “در کارهایی که طبیعت آنها جنبه مستمر دارد، در صورتی که مدتی در قرارداد ذکر نشود، قرارداد دائمی تلقی می‌گردد”.

نکته قابل توجه در این نوع قرارداد مربوط به اخراج کارگران است، زیرا طبق تبصره قانون‌گذار، کارگران را نمی‌توان بدون دلیل موجه اخراج کرد.

اگر کارفرما قصد اخراج کارگری را داشته باشد که با آن قرارداد کار دائمی بسته، باید از فرایند و تشریفات خاصی که در قانون ذکر شده است استفاده کند و یک دلیل موجه نیز داشته باشد که شورای اسلامی کار (در صورت وجود) و اداره کار  با آن موافق باشند.

همین مساله باعث شده که قرارداد دائمی مقبولیت کمتری در بین کارفرمایان داشته و ترجیح دهند که با کارگران تمدید قراردادهای موقت داشته باشند و از بستن قراردادهای دائمی خودداری نمایند.

2. قرارداد کار موقت

قرارداد کار موقت از دیگر انواع قراردادها می باشد که نسبت به انواع دیگر بیشتر مورد توجه و استفاده قرار می‌گیرد.

سهولت انعقاد قرارداد در این نوع موجب شده که کارفرمایان تمایل بیشتری به تنظیم قرارداد موقت و غیر دائمی با کارگران داشته باشند.

به قرارداد موقت، قرارداد برای مدت معین نیز می‌گویند و به این صورت تعریف می‌شود که بین کارفرما و کارگر، قراردادی برای مدت محدود بر سر انجام کاری که توافق شده، منعقد می‌شود.

مهم‌ترین مشخصه قرارداد کار موقت این است که زمان شروع و پایان کار یا سر رسید برای آن تعریف و طبق آن در تاریخ معینی قرارداد کار بین کارگر و کارفرما خاتمه پیدا می‌کند.

قرارداد کار موقت جزو قراردادهای معین بوده و قانون‌گذار برای حفظ حقوق کارگران، شرایط معینی را برای آن در نظر گرفته است.

بنابراین در زمان عقد قرارداد موقت، کارگر و کافرما نمی‌توانند بر سر حقوق و مزایایی توافق کنند که بر خلاف قانون باشد.

همچنین کارفرما در طول مدت قرارداد این این امکان را ندارد که اقدام به اخراج کارگر کرده و یا قرارداد را فسخ کند مگر با کسب موافقت از شورای اسلامی کارگاه (در صورت وجود) و یا اداره کار.

3. قرارداد کار ساعتی

احتمالا شنیده اید که برخی افراد شغلی دارند که قرارداد آن به صورت ساعتی است.

قرارداد کار ساعتی برای شغل‌هایی مورد استفاده قرار می‌گیرد که نیروی کار نیاز نیست به طور تمام وقت در محل کار و فعالیت حضور پیدا کند.

قانون کار، قرارداد کار ساعتی را نیز به رسمیت شناحته و طبق تبصره ۱ ماده ۳۵، بند الف ماده ۳۷ و ماده ۳۹ قانون کار به آن مشروعیت بخشیده است.

طبق قوانینی که در ادامه ذکر می‌شود، قانون کار در جهت حمایت از کارگران با قرارداد کار ساعتی، قوانین و مقرراتی را پیش‌بینی کرده که طبق آن حقوق و مزایای کارگر محفوظ بماند و به او پرداخت شود.

بر اساس تبصره ۱ ماده ۳۵: “چنانچه مزد با ساعات انجام کار مرتبط باشد، مزد ساعتی و چنان‌چه براساس میزان انجام کار یا محصول تولید شده باشد، کارمزد و چنانچه براساس میزان انجام کار یا محصول تولید شده در زمان معین باشد، کارمزد ساعتی نامیده می‌شود.”

از سوی دیگر طبق بند الف ماده ۳۷: “چنانچه بر اساس قرارداد یا عرف کارگاه مبلغ مزد به صورت روزانه یا ساعتی تعیین شده باشد، پرداخت آن باید پس از محاسبه در پایان روز یا هفته یا پانزده روز یک ‌بار به نسبت ساعات کار و یا روزهای کارکرد صورت بگیرد”.

و در نهایت طبق ماده ۳۹ قانون کار: “مزد و مزایای کارگرانی که به صورت نیمه‌ وقت یا کمتر از ساعات قانونی تعیین شده به کار اشتغال دارند، به نسبت ساعات کار انجام یافته محاسبه و پرداخت می‌شود”.

نکته مهم این است که کارفرما موظف است علاوه بر مزد ثابتی که به کارگر پرداخت می‌کند، مزایای رفاهی را نیز نسبت به ساعات کاری محاسبه کند و آن را به کارگر بپردازد.

شاید مهمترین سوالی که در خصوص قرارداد کار ساعتی مطرح می‌شود این است که آیا این نوع قرارداد مشمول بیمه می‌شود؟

در پاسخ باید گفت، طبق قانون کار هر فعالیتی که در قبال آن به انجام دهنده آن مزد پرداخت شود، مشمول قانون کار و بیمه تامین اجتماعی است.

نحوه بیمه برای قرارداد کار ساعتی به این صورت است که بابت هر 8 ساعت کاری که توسط کارگر انجام می‌شود، یک روز حق بیمه در نظر گرفته می‌شود.

4.  قرارداد پیمانکاری

قرارداد کار و قرارداد پیمانکاری تفاوت چندانی با هم ندارند، در قرارداد کار، طرفین بر اجرای تعهدات خود توافق می‌کردند و زمان تاثیر ویژه‌ای بر آن نداشت.

در قرارداد پیمانکاری، انجام یک پروژه به طور کامل به عهده پیمانکار گذاشته می‌شود.

اگر قرارداد پیمانکاری را در غالب یک قرارداد کار فردی در نظر بگیریم باید گفت که مشمول قوانین کار نیست و تنها مشمول قانون تامین اجتماعی است.

نکته قابل توجه در این نوع قرارداد این است که پیمانکار مانند کارگر از کارفرما تیعیت نمی‌کند و به طور مستقیم اقدام به انجام کاری می‌کند که به او محول شده است.

در قراردادهای پیمانکاری، یک خط مشی کلی از سوی کارفرما برای پیمانکار ترسیم می‌شود و تنها نتیجه و سرانجام طرح برای کارفرما اهمیت دارد، به این ترتیب کارفرما به طور مستقیم بر نحوه انجام کار مدیریت ندارد.

در این نوع قرارداد باید تمام خدماتی که مورد نیاز کارفرما است به طور دقیق ذکر شود.

در این قرارداد جزئیات دیگری از جمله مبلغ قرارداد و نحوه پرداخت آن نیز باید به طور دقیق مشخص شود.

وضعیت بیمه در قراردادهای پیمانکاری به این صورت است که تمامی پیمانکاران و کارفرمایان موظف هستند که کارکنان خود و همچنین کارکنان پروژه‌های مناقصه و قراردادی را تحت پوشش بیمه قرار دهند.

حق بیمه در قرارداد پیمانکاری به این شکل است که به صورت درصدی از مبلغ یا ارزش کل قرارداد است.